Een gestanddoeningstermijn (ook wel foutief als gestandsdoeningstermijn geschreven) is de tijd dat een inschrijver op een aanbesteding de voorwaarden uit zijn offerte moet nakomen. Er is geen vaste termijn voor gestanddoening voorgeschreven maar meestal wordt er een termijn van vijftig dagen opgenomen in de aanbestedingsstukken. Een aanbesteder kan wél, in de aankondiging van het bestek of de nota van inlichtingen, de opdracht zo vorm geven dat er sprake kan zijn van een verlenging gestanddoeningstermijn. Dit kan zo zijn vanwege een specifieke omstandigheid of omdat er voor die aanbesteding simpelweg een langere gestelde gestanddoeningstermijn nodig is.
Aanbestedingen & aanbestedingsrecht
Voor elke aanbesteding geldt het aanbestedingsrecht. De Aanbestedingswet schrijft voor dat tijdens de inschrijving voor alle inschrijvers, het gelijkheidsbeginsel dient te worden gehanteerd. Dit houdt in dat alle inschrijvers dezelfde opdracht van de aanbestedende dienst moeten krijgen waarop zij hun offerte verklaren. Vervolgens geldt voor alle inschrijvers dezelfde gestanddoeningstermijn maar hiervan mag een aanbesteder afwijken. Wel moet de opdracht tot de aanbesteding voor alle inschrijvers gelijk zijn zodat een inschrijver geen nadeel ondervindt ten opzichte van andere inschrijvers. Ook mag geen enkele inschrijver nog een inschrijving indienen als de datum, waarop deze allemaal bij de aanbesteder binnen moeten zijn, is verstreken.
Gunning
Wanneer de inschrijvingen ontvangen zijn gaat de aanbesteder over tot de gunning. Het gelijkheidsbeginsel dient ook op de gunningsbeslissing te worden toegepast zodat de aanbesteder alle inschrijvers kan verzekeren dat hun inschrijving op de juiste wijze is beoordeeld. Met andere woorden; bij een gunningsprocedure mag geen enkele schijn worden gewekt van oneerlijke concurrentie of een voorkeur voor een bepaalde inschrijver. Is dit wel het geval dan kan dit een kort geding tot gevolg hebben die door één of meerdere inschrijvers wordt aangespannen.
Wanneer inschrijvers een kort geding aanhangig maken zal een voorzieningenrechter hier een vonnis over moeten vellen. Die uitspraak kan ertoe leiden dat de gehele procedure tot aanbesteding opnieuw moet worden opgestart. Gaat de gunningsbeslissing goed dan wordt de gunning toegewezen aan een voorlopige winnaar. Er zal dan worden overgegaan tot de opdrachtverstrekking.
Prijsstijgingen en andere omstandigheden
Gedurende de gestanddoeningstermijn kan een inschrijver zijn inschrijving en de bijbehorende offerte niet zomaar veranderen. Zogezegd is de inschrijving gestand gedurende de gestelde termijn. Stel dat een inschrijver te maken krijgt met prijsstijgingen (van bijvoorbeeld grondstoffen) waardoor zijn productiekosten hoger uitvallen. In dat geval dient hij de offerte onder de gestelde voorwaarden uit te voeren als de aanbesteder dat wenst.
Conform de aanbestedingsstukken
Wel is toegestaan dat een inschrijver een verzoek indient waarin de opdrachtgever gevraagd wordt tot het instemmen met het betalen van de verhoogde productiekosten of de verlenging van een specifieke termijn.
Ook kan een inschrijver verzoeken om de uitvoeringstijd van de aanbestedende dienst te verlengen. Bijvoorbeeld omdat de aanbesteder zelf tot een verlate gunning kwam. Wel moet de uitvoerder er alles aan doen om de overeenkomst zo goed mogelijk uit te voeren conform de aanbestedingsstukken. Kan de inschrijver onder die voorwaarden niet aan de opdracht voldoen dan kan dit tot gevolg hebben dat de aanbesteder de opdrachtverstrekking aan één van de andere inschrijvers toewijst.
Termijnoverschrijding en termijnverlenging
Bij termijnoverschrijding en termijnverlenging komt het vaak voor dat de tijdsperiode van de aanbestedende dienst langer duurt. Als de geplande termijn(en) wordt overschreden kan dit kosten met zich meebrengen. De verlenging van het termijn bestek en het verschil in kosten kan dan door een kort geding verhaald worden op de inschrijver die de opdracht als eerste toegewezen kreeg. Wel let de Aanbestedingswet op zaken als veranderende omstandigheden en het verlengen van de gestanddoening.
Ook als een inschrijver, buiten eigen schuld of door overmacht, te maken krijgt met een verlenging van de opdracht, kan de rechter instemmen met het verzoek van de inschrijver om de op hem verhaalde kosten te seponeren. De inschrijver dient er wel rekening mee te houden dat de rechter aan die verlenging voorwaarden stelt.
Bezint eer je begint
Bij het inschrijven op aanbestedingen dient een inschrijver dus goed te overwegen of hij aan zaken als de gestanddoeningstermijn kan voldoen. Doet hij dit niet of onvoldoende dan kunnen inschrijvingen erg kostbaar worden voor een bedrijf.
Transparantie
Een gestelde gestanddoeningstermijn kan dus een pijnlijke kostenpost worden als een bedrijf bijvoorbeeld opeens met fors stijgende brandstofprijzen geconfronteerd wordt. En wat als er bijvoorbeeld door een griepepidemie een groot ziekteverzuim ontstaat?
Ook is de wereld van aanbestedingen onderhevig aan een grote behoefte aan transparantie. Zo moet elke inschrijver vergelijkbaar zijn met andere inschrijvers. Niet zelden is er, bij het indienen van een transparantieverzoek, naar boven gekomen dat partijen vóór de inschrijving al kennis hadden van een aankomende opdracht waardoor zij zich in een voordelige marktpositie hebben kunnen brengen.
Ook komt het voor dat de gestanddoeningstermijn op een dusdanige wijze opgezet is waardoor de inschrijving nooit tot een eerlijke beoordeling had kunnen leiden. Meerdere malen is het bij grote Europese aanbestedingen voorgekomen dat er fikse vonnissen zijn geveld op dergelijke praktijken.
Het benaderen van een inschrijving op een aanbestedende dienst dient dus nauwkeurig te worden getoetst op wat wel en niet in deze wereld is toegestaan. Het is dan ook verstandig om adequate juridische kennis of hulp in te schakelen zodat er achteraf niet op fouten hoeft te worden gewezen die voorkomen hadden kunnen worden.
De Aanbestedingswet 2012 kent namelijk een aantal redenen op grond waarvan partijen van een aanbesteding mogen worden uitgesloten. Dit kan bijvoorbeeld wanneer er een ernstige fout in de beroepsuitoefening is geweest van een partij, in de vier jaar voor de betreffende aanbesteding.
Foute aanbestedingsvoorbeelden
Niet lang geleden werd tegen oud NS-topman Timo Huges een jaar cel geëist. Het betrof hier een rechtszaak over de fraude bij een aanbesteding van het openbaar vervoer in Limburg. Ook werd er tegen directeur Hoogesteger van NS-dochter Abellio 10 maanden geëist. René de Beer, oud-directeur van concurrent Veolia hoorde 8 maanden tegen zich eisen. Hij zou zijn ingehuurd door Abellio om bedrijfsgeheimen van Veolia te gebruiken en zo de Limburgse aanbesteding binnen te halen. Dat lukte; Abellio haalde de gunning binnen. De rechter vond dat Timo Huges’ handelen getuigde van ‘een kapot moreel kompas’.
Een belangrijk arrest van het Europees Hof van 10 juli 2014 betrof een zaak in de gemeente Bari in Italië. In dit arrest werd bepaald dat een opdracht, om de bouw van een nog te realiseren overheidsgebouw aan dezelfde overheid te verhuren, neerkwam op een overheidsopdracht voor dit werk. Met andere woorden, het creatief vormgeven van tekst over een aanbestedende dienst wil niet zeggen dat concurrenten niet tussen die tekst door kunnen lezen. Of in dit geval de rechter.